Het Rampjaar in het Haags Historisch Museum

Een uitzinnige menigte lyncht op 20 augustus 1672 bij de Gevangenpoort de broers Johan en Cornelis de Witt. Het Haags Historisch Museum aan de Korte Vijvenberg opende, 350 jaar later, op 5 juli de kleine maar bijzondere tentoonstelling ‘Rampjaar’. Het zijn slechts drie zaaltjes, maar inhoudelijk is het een sublieme tentoonstelling, omdat tekst en beeld niet enkel de historische gebeurtenissen verduidelijken, maar ook een link leggen met de huidige chaotische tijd. En de overeenkomsten zijn zo sterk, dat het bijna eng is.   

Geheim verbond

Begin 1672 lijkt er nog weinig aan de hand met de Republiek. De Vrede van Munter had in 1648 een einde gemaakt aan de 80-jarige oorlog en het kleine protestantse landje was in 24 jaar een machtige staat geworden, onder leiding van een gewoner burger, Johan van Oldenbarnevelt. Die sluit in 1667 een geheim verbond met Engeland en Zweden om de macht van Frankrijk te beperken.

Jaloezie

Met lede jaloerse ogen zien Frankrijk en Engeland de groeiende macht en welvaart van de Republiek aan en ze sluiten in 1670 een verdrag om de Republiek aan te vallen. De een wil gebiedsuitbreiding, de ander wil de maritieme macht terug. En ja, op een land dat door burgers wordt bestuurd zien ze ook niks. Internationaal gezien zou het ‘t beste zijn, als de Oranjes weer aan de macht zouden komen.

De Ware Vrijheid                

De Regenten in de steden, de broers de Witt voorop, hadden zich rond 1650 verenigd in het idee van de Ware Vrijheid: het Oranjehuis deugde niet, nooit meer mocht iemand van dat geslacht aan de macht komen, nooit meer een Oranje-stadhouder, want erfelijke macht leidde tot wanorde, corruptie en tirannie. Dat het volk daar vaak anders over dacht, was niet relevant, want zij bezaten geen posities binnen de toenmalige stedelijke macht.

De inval

Een kaartje op de tentoonstelling laat zien dat de Duitse bisschoppen, na Gelderland en Overijssel, bijna bij Groningen stonden, de Franse legers waren bij Muiden. Heb je 80 jaar gevochten is er van dat hele gebied vrijwel niks meer over. Een strenge winter zorgt er bovendien voor dat de Waterlinie een ijsvlakte is geworden: de Fransen kunnen het Westen van Nederland veroveren.

Boeren

Voelen boeren zich anno 2022 ‘overvallen’ door de eisen van de stedelijke bevolking, (lees met name D’66’ers en de bestuurders uit Den Haag, die niks van landbouw weten en enkel uit zijn op eigen gewin), boeren uit 1672 zullen zich ook verraden hebben gevoeld door de regenten die de Waterlinie proclameerden. Een linie die de Hollandse steden, waar de regenten de macht in hanen hadden, beschermde, maar waarvoor de boeren hun land moesten opofferen. Het landsbelang ging voor het boerenbelang… Het is niet moeilijk te raden welke partij die plattelandsbevolking koos in het conflict tussen Oranje en de regenten…

Het dooit

De Franse leges begeven zich op de ijsvlakte en komen er al snel achter dat de dooi intreedt; verder gaan is levensgevaarlijk. Ze reageren hun frustratie af op de inwoners van Bodegraven en Zwammerdam. Pamfletten beschrijven de gruwelijkheden in woord én beeld die het Franse leger begaat. Ze maken daarbij dankbaar gebruik de tekeningen die ook al gemaakt werden tijdens de 80-jarige oorlog.

‘Portieken in Valkenbos’ is eerder verschenen in de juni-editie van wijkkrant KonkreetNieuws, de wijkkrant voor het Regentesse- en Valkenboskwartier. Zie ook www.konkreetnieuws.nl, nr 3, juni 2022, pagina 10-11.

De pamfletten

Het Haags Historisch Museum heeft in deze tentoonstelling een fraaie collage samengesteld van een aantal pamfletten, afkomstig uit het Nationaal Archief. Het portret van De Witt, maar als je het omdraait zie je een wolf, De Witt voorgesteld als de Duivel, de Oranjeprins als heldhaftig krijgsman. Ook de Schuitenpraatjes, een verzonnen weergave van gesprekken in het openbaar vervoer van die dagen, zijn enorm populair. De gesprekken gaan over De Witt en hoe het met ‘m moet aflopen. Doodsbedreigingen tegen machthebbers vanuit het volk zijn van alle tijden, zo valt te constateren in deze expositie:”Belzebub schrijft uit de hel / dat Kees de Witt haast komen zal / hij wacht hem in korte dagen/ Maar zijn kop moet eerst zijn afgeslagen / en zijn broer is ook een schelm(…)” En ja, bezoeken 350 jaar geleden ook de machthebbers thuis…

En 2020...

In vijf thema’s legt de tentoonstelling een link tussen de gebeurtenissen van 1672 en die van 2020:  het keren van de ramp, saamhorigheid, wantrouwen, verdeeldheid en geweld. Het is enerzijds geestig, met name de voorbeelden uit 2020, anderzijds drukt het de bezoeker van deze bijzondere tentoonstelling met de neus op de feiten. En de boerenprotesten van 2022 moesten toen nog komen…

Piet Vernimmen

Benieuwd naar meer verhalen over de geschiedenis Den Haag? Bekijk dan de aangeboden stadswandelingen en fietstochten, zoals bijvoorbeeld 'Drees, Oldebarnevelt en Haags Jantje', 'Echt gebeurd!', 'Het Statenkwartier - Indische Wandeling'. Of naar de rest van het originele aanbod van wandel- en fietstochten in Den Haag.