Amalia, First Lady in de 17e eeuw
Museum Het Prinsenhof in Delft is bij natuurlijk bekend als de plek waar Willem van Oranje is vermoord. De laatste jaren organiseert Museum Prinsenhof steeds vaker prachtige tentoonstellingen. Tot 8 januari 2023 bijvoorbeeld kunnen bezoekers daar genieten van de schitterende manier waarop het museum de aandacht vestigt op Amalia, de vrouw van Frederik Hendrik. Amalia, met drie A’s erin, krijgt in het Prinsenhof aandacht met maar liefst zeven A’s: Avontuurlijk, Aanwezig, Aanzien, Autoritair, Assertief, A-Typisch en Aanhouder.
De Winterkoning en de Winterkoningin
De Winterkoning
Als Elisabeth Stuart en haar Frederik V, die keurvorst is van het vorstendommetje de Palts en koning van Bohemen, uit hun gebied moeten vluchten, biedt onze Maurits, die net ervoor in 1619 Van Oldenbarnevelt heeft laten onthoofden, hen aan naar Den Haag te komen. In de woning die Van Oldenbarnevelt voor zijn schoonzoon had gekocht aan de Kneuterdijk is immers plek zat. Het is bovendien maar tijdelijk en het pand en vrij groot. Maar ja, 200 man personeel en 100 paarden dat leidt toch tot wat financiële en logistieke problemen. En dat tijdelijke, zo blijkt later, moet je ruim zien: hoewel Frederik V in 1632 aan de pest overlijdt, blijft Elisabeth Stuart tot 1661 in Den Haag wonen. En ze blijft zich, ook wat haar uitgaven betreft, 40 jaar lang gedragen als een vorstin.
Amalia 28 jaar
Hofdame Amalia
Een van de hofdames van deze Elisabeth is Amalia van Solms, gravin van het Duitse Braunfels. Den Haag heeft in die jaren bij lange na niet de grandeur van Praag, haar eerdere woonomgeving, maar het geluk is aan haar zijde. In 1625 overlijdt prins Maurits, zijn halfbroer Frederik Hendrik kan hem opvolgen, mits hij trouwt. En dan komt Amalia in beeld. Zij wordt prinses en vrouw van de nieuwe stadhouder. Zo krijgt de voormalige hofdame de meest invloedrijke positie voor een vrouw in deze tijd van de Republiek. Ze wordt First Lady en zal die rol met verve vervullen.
Op de voorgrond Frederik en Elisabeth, daarachter Amalia en Frederik Hendrik
Twee rivalen
Zeven jaar geleden, in 2014, besteedde het Haags Historisch Museum ook al aandacht aan Amalia, de tentoonstelling ‘Rivalen aan het Haagse Hof’, over de verhouding tussen de dames Elisabeth en Amalia. Elisabeth bewoonde een ‘huurhuis’, had geen geld en geen land, maar was wel vorstin. Amalia, de voormalige hofdame van Elisabeth, was de belangrijkste vrouw in de Republiek, bewoonde een rijk gestoffeerde vleugel op het Binnenhof en geld speelde geen enkele rol, maar ze was wel slechts prinses. Dat moet in die tijd tot, in onze ogen, hilarische protocollaire toestanden hebben geleid.
Olifant Hansken
Hofcultuur op het Binnenhof
Hoewel Maurits ook wel van een feestje hield, kwam in de 17e eeuw pas, met de komst van Amalia, een heuse hofcultuur het Binnenhof binnen. Een kunstverzameling, luxe meubels, een praalbed om u tegen te zeggen, Japans aardewerk, Chinees porselein, paleizen en vorstelijke tuinen. Uiterlijk vertoon, die de macht en het aanzien van het Oranjehuis moest uitstralen – naar binnen én buitenland. Zo draaide Frederik er zijn hand niet voor om, een olifant, ‘Hansken’, vanuit Ceylon naar het Binnenhof te laten brengen, alles ter bevestiging én verhoging van de status. Ook de rivaliteit tussen Elisabeth en Amalia was goed voor de kunsten en zorgde voor talloze opdrachten voor kunstenaars.
De Triomf van Frederik Hendrik
De Oranjezaal
In 1646, een jaar voor zijn overlijden, vraagt Frederik Hendrik de Staten Generaal om na zijn dood ‘syn huysvrau’ als zijn vertegenwoordiger aan te stellen. Dat staan ze weliswaar niet toe, maar het geeft wel aan hoe groot de macht en het aanzien van Amalia was. En hoe overtuigd Fredrik Hendrik was van haar capaciteiten. Amalia vereert hem en haar blijk van verering bestaat nog steeds: de Oranjezaal in Huis Ten Bosch.
Meer dan tien schilders toveren de ruimte om tot één kunstwerk van vloer tot en met plafond. Het zijn niet de minsten: Salomon de Bray, Jacob van Campen, Abraham Willaert, Jan Lievens, Pieter Soutman, Jacob Jordaens, Theodor van Thulden en natuurlijk hofschilder Gerard van Honthorst. Deze laatste maakt niet enkel bovenin, midden in het plafond, het medaillon van Amalia zelf, maar is ook verantwoordelijk voor het doek ‘Huwelijk van Frederik Hendrik met Amalia’. Jacob Jordaens maakt het imposante ‘De Triomf van Frederik Hendrik' dat de hele oostwand bestrijkt.
“Amalia, Ambitie met Allure” – een tentoonstelling om niet te missen ! Museum Prinsenhof te Delft. Nog te zien tot 8 januari.
Piet Vernimmen
Belangstelling voor een koninklijke wandeling door Den Haag? Stuur een mailtje naar
