Willem van Oranje in Delft
Delft is tijdens de 80-jarige oorlog met Spanje een ommuurde, veilige stad. Het Agathaklooster heeft de Beeldenstorm overleefd, maar komt in 1572 toch in handen van de Staten van Holland. Het wordt de woning van Willem van Oranje.
Opvallend is wel dat hij de Franciscanessen die nog een vleugel van het gebouw bewonen, met rust laat. Dat zullen de strenge calvinisten hem trouwens niet in dank hebben afgenomen, maar het tekent wel de religieuze verdraagzaamheid van Willem van Oranje, zoals René van Stipriaan in zijn boek ‘De Zwijger” (eind 2021) aangeeft: Willem pleit voor een vreedzaam samenleven, waar religie geen enkele rol in hoeft te spelen.
Prinsenhof Delft
Vogelvrij
Eind 1579 hebben Phillips II en Granvelle al een banedict over Willem van Oranje voorbereid. De uiteindelijke tekst verschijnt in juli 1580: het is een ellenlange aanklacht tegen Willem van Oranje. Degene die Oranje zal uitleveren, dood of levend, ontvangt 25.000 kronen. Als reactie hierop publiceert Willem van Oranje ‘de Apologie’, zijn schriftelijke verdediging tegen de in zijn ogen onrechtvaardige aanval.
In Museum Prinsenhof is een hele zaal gewijd aan de tekst en die tekst is niet bepaald subtiel. Oranje verdedigt niet enkel zijn eigen gedrag, maar valt ook Phillips II hard aan, waarbij hij fake-news niet schuwt. Zo schrijft hij in zijn verweerschrift over Phillips II onder andere: ”Hij heeft zijn eigen vrouw, de dochter, respectievelijk de zuster van de Franse koning, vermoord, teneinde een nieuw huwelijk te kunnen sluiten. (…) Voorts heeft de koning zijn eigen zoon en erfgenaam vermoord teneinde de paus een reden te geven de weerzinwekkende bloedschande toe te staan.” En bijna op het einde: ”Nergens ter wereld trof men ooit zulke onbeschaamd-heden aan als bij de Spanjaarden. (…) Wat mij echter het meest verbaast is dat ze -in strijd met alle regels van eer en fatsoen- degene die zo dapper is mij te vermoorden, in de adelstand zullen verheffen.”
Veel rook
10 juli 1584 wordt Willem van Oranje in zijn veilig gewaande woning in veilig gewaand Delft door de Fransman Balthasar Gerards doodgeschoten. De kogelgaten zijn nog te zien. Een begeleidend filmpje in Prinsenhof maakt duidelijk hoe de aanslag in zijn werk ging.
Een van mijn eerste geschiedenisboekjes, eentje uit midden jaren ’50 van de vorige eeuw, was uitgegeven door de katholieke Uitgeverij Zwijsen Tilburg. Daar lag de aanslag toch wat moeilijk blijkbaar: de katholieke moordenaar, de protestantse Vader des Vaderlands. Hoe red je je daar uit?
Een begeleidend tekeningetje (niet het bovenstaande trouwens) maakte de aanslag duidelijk. De trap, Willem van Oranje en Balthasar Gerards . En het (katholieke) onderschrift luidde: “O wat gaven die oude pistolen veel rook!”
Houckgeest: interieur Nieuwe kerk Delft
Het graf
De Oranjes worden traditiegetrouw in Nassau-stad Breda begraven, maar aangezien die stad in 1584 in handen is van de Spanjaarden, wordt Willem van Oranje in de Nieuwe Kerk te Delft begraven. Na de 80-jarige oorlog wordt het grafmonument, een praalgraf, gemaakt door Hendrick de Keyser in 1623, ontelbare malen afgebeeld op schilderijen als teken van nationaal bewustzijn. In het Mauritshuis twee werken van Houckgeest rond het jaar 1650. Het echtpaar kijkt naar het monument en staat vlakbij het beeld De Vrijheid, de dame met de gouden hoed, de Aurea Libertas.
Piet Vernimmen
Belangstelling voor een koninklijke wandeling door Den Haag? Stuur een mailtje naar
