Het koloniale en slavernijverleden van Hofstad Den Haag
November 2022 verscheen, in opdracht van het stadsbestuur, een studie naar het koloniale en slavernijverleden van Den Haag. Steden als Amsterdam, Utrecht, Groningen en Rotterdam gingen ons al voor. Dat verleden begint met de oprichting van de VOC en de WIC.
Van Oldenbarnevelt
De VOC
De VOC In 1602 werd de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) opgericht door raadspensionaris Johan van Oldenbarnevelt. Eén vereniging om onderlinge concurrentie tussen de stedelijke compagnieën te voorkomen en die VOC kreeg het monopolie voor alle handel op het Oosten. De VOC bestond tot 1799
De WIC
De WIC Rond 1622 werd de WIC, de West Indische Compagnie, opgericht om handel te drijven op Noord- en Zuid-Amerika – en om Spaanse schepen aan te vallen. Dat laatste tot de Vrede van Munter in 1648. De WIC handelde in suiker, tabak en tropisch hout. Bovendien werd veel geld verdiend met het vervoeren van tot slaaf gemaakten uit West-Afrika naar plantages in Amerika. In 1674 werd de Nieuwe West-Indische Compagnie opgericht. Deze onderneming bestond tot 1791.
Haagse elite
Hofstad
Den Haag, zetel van het parlement en zetel van de monarchie speelt als hofstad een belangrijke rol in de nationale geschiedenis. Sinds 1600 is dat ook een koloniale geschiedenis. Den Haag had geen haven en kwam in de 17e eeuw niet in aanmerking als plaats voor een van de kamers van de VOC of de WIC. Wel kende Den Haag een bestuurlijke elite en ontwikkelde zich hier een bestuurlijke bureaucratie die besliste over koloniale zaken.
Koning Willem II
Huis van Oranje
De nationale geschiedenis en de geschiedenis van het Huis van Oranje zijn nauw met elkaar vervlochten en Den Haag speelt daarin een centrale plaats. In het midden van de 17e eeuw was Johan Maurits van Nassau-Siegen zelf betrokken bij de slavenhandel. In 1642 vroeg hij de Staten Generaal of hij ten eigen bate 400 à 500 slaven mocht verhandelen en een enkele maal kreeg hij zelfs uitbetaald in mensen. Vanaf 1814 werden de koloniën, als domeinen van de koning, bestuurd vanuit Den Haag. Het cultuurstelsel (1830-1870) wordt een goudmijn voor de Nederlandse schatkist, voor de Oranjes en voor de Haagse elite waarmee ze samenwerken. In 1848 worden de Staten-Generaal verantwoordelijk en komt het bestuur in handen van het kabinet.
Ned Handelsmaatschappij
‘Overzeesch gewest van Indië’
Johan Koning beschrijft in 1931 Den Haag ironisch als “Overzeesch gewest van Indië waar het stedelijke landschap de kolonie ademde”. In Den Haag is volop vertier in een gezonde omgeving zonder dat men zijn Indische gewoontes helemaal hoeft te missen. De stad herbergt dan ook het grootste contingent verlofgangers en repatrianten.
In Den Haag waren honderden ondernemingen die koloniale activiteiten ontplooiden en tegelijkertijd waren Haagse ondernemingen volop actief in de koloniale wereld. Het boek toont aan dat in de stad nog ontelbaar veel sporen en getuigen zijn van het profijt van de koloniale handel en van de pijnlijke kant van het koloniale verleden.
Anton de Kom
Verzet
Vanaf het begin van de vorige eeuw tot aan de Tweede Wereldoorlog vormde Den Haag ook het decor van verzet tegen het Nederland kolonialisme en bood activisten een kans voor het ontwikkelen van politieke ideeën. Zo vergaderde Anton de Kom met medestanders in het chique café restaurant Hollandais aan de Dagelijks Groenmarkt. En de nationale koloniale geschiedenis kent ook een drietal belangrijke Haagse pressiegroepen: de Nederlandse Maatschappij ter bevordering van de afschaffing van de slavernij, het Indisch genootschap en de Maatschappij tot Nut van den Javaan.
boekomslag
Boek
In ‘Het koloniale en slavernijverleden van Hofstad Den Haag’, een werkelijk schitterend boek, bespreken 15 auteurs elk een aspect van het koloniale en slavernijverleden van onze stad, zoveel als mogelijk chronologisch over het boek verdeeld. Bovendien komt een 15-tal Hagenaars aan het woord die nauw betrokken zijn bij het koloniale verleden van de stad. Het boek is niet bedoeld als laatste woord: de redactie hoopt dat het de aanzet vormt voor bredere studie.
Het koloniale en slavernijverleden van Hofstad Den Haag, Esther Captain, Gert Oostindie en Valika Smeulders (redactie), uitg. Boom, 352 blz. €24,90. ISBN 978 90244 46117
Piet Vernimmen
Belangstelling voor een koninklijke wandeling door Den Haag? Stuur een mailtje naar
