Ja, dàt Den Haag
Op 4 oktober 2024 overhandigt Jaco van Witteloostuyn het eerste exemplaar van ‘Ja, dàt Den Haag’ in de drukbezochte Kloosterkerk aan burgemeester J. van Zanen. Het lijvige boek beschrijft de geschiedenis van de familie Hartman èn van haar bouwonderneming Maatschappij het Klaverblad (1901 -1988). Bekende bouwprojecten van de firma zijn het ASTA-theater, het pand waar nu een casino in zit aan het Spui 27 en Kledingmagazijn Voss, Spuistraat 72, daar waar nu een fastfoot keten in huist.
Het ASTA-theater van architect J. W. van der Weele opent december 1921 de deuren en Hagenaars vergapen zich aan de grootte van de chique zaal (1200 zitplaatsen) en aan de overdaad aan versieringen van Chris Lebeau; zó overdadig dat de volksmond spreekt over ‘Museum Lebeau’. Zowel het ex- als het interieur is in de loop der jaren door tal van oorzaken verloren gegaan en de gevel anno 2024 lijkt niks op die van 1921. Wat dat betreft heeft het gebouw van Kledingmagazijn Voss de jaren redelijk overleefd.
Asta Theater in 1901
De familie Hartman (de auteur is van moederszijde een telg uit de familie) start met haar Maatschappij het Klaverblad de werkzaamheden in 1901. Over het algemeen zijn die eerste twee, drie decennia niet bepaald gunstige jaren voor bouwbedrijven. Materialen zijn schaars en duur, de economie stagneert en tijdens WO-I ligt de productie van woningen stil. Na een korte opleving krijgt de markt meteen weer te maken met de crisis van 1929.
Asta Theater in 1901
De woningbouw uit de jaren vóór WO-II staat bekend als typisch Haags en is gewild onder bewoners anno 2024. Met name in het Regentesse-, Valkenbos- en Statenkwartier is Het Klaverblad actief. Maar ook bouwt ze aan de Trekweg in Laak. Van Witteloostuyn geeft gedetailleerd weer welke bouwprojecten Het Klaverblad in die tijd ter hand neemt. Een foto-overzicht (meer dan 140 fotootjes) van de bouwproductie 1901-1926 is in het boek verkleind opgenomen.
Vos Kledingmagazijn
Net zoals aan de voormalige bebouwing aan de Van Soutelandelaan met 14 luxe appartementen, de conciërgewoning en de villa voor de directeur komt ook het project aan de Waalsdorperweg met 33 villa’s erg gedetailleerd aan de orde . Zo zijn de prospectussen van beide projecten integraal in het boek weergegeven.
Casino
Veel bouwbedrijven werken aanvankelijk zonder architect. In de jaren ’30 van de vorige eeuw neemt Hartman architect (en schoonzoon) Wim Remeijn in dienst. Dat Remeijn zich laat beïnvloeden door het werk van Berlage en Co Brandes ligt voor de hand en de laatste hoofdstukken gaan dan ook in op het werk en de ideeën van Berlage en de architecten van de Nieuwe Haagse School.
Van Witteloostuyn neemt de nodige ruimte in voor familiezaken, maar maakt ook duidelijk dat ‘de Hartmannen’ in het begin van de vorige eeuw middels Het Klaverblad een rol van belang hebben gespeeld in de stedelijke ontwikkeling van Den Haag. Of om burgemeester Van Zanen te citeren: ”Met dit boek heeft de auteur een interessant stuk (Haagse) bouwgeschiedenis beschreven en voor de komende generaties bewaard.”
Garuda
Ja, dàt Den Haag, Jaco van Witteloostuyn, uitg. Belvédère, Overveen, 312 pag,, €39,95; ISBN 978-90-73459-59-5. Van Jaco van Witteloostuyn verscheen eerder: Cultureel Erfgoud – hoe kunst de samenleving kan verwarmen, schokken, verbinden en waarden en normen kan belichten.
Piet Vernimmen
Benieuwd naar meer verhalen over de geschiedenis en de architectuur van Den Haag? Bekijk dan de aangeboden stadswandelingen en fietstochten, zoals bijvoorbeeld 'Drees, Oldebarnevelt en Haags Jantje', 'Echt Gebeurd!', 'Het Statenkwartier - Anekdotes en verhalen' of 'Anders Winkelen'. Of ga naar de rest van het originele aanbod van kleinschalige wandel- en fietstochten in Den Haag.